Na mocy ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (t. j. Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 ze zm.), w roku 1998 w Polsce zakończono produkcję wyrobów zawierających azbest. Na posiadaczy wyrobów zawierających azbest nałożono obowiązek ich inwentaryzowania i przestrzegania specjalnych procedur w trakcie usuwania, transportu i ich unieszkodliwiania. Szacuje się, że proces usuwania wyrobów zawierających azbest trwać będzie ok. 20 lat. Tak długi okres został przyjęty ze względu na trwałość płyt azbestowo – cementowych i innych wyrobów zawierających azbest stosowanych w budownictwie oraz ich znaczne rozproszenie na terenie kraju. Dodatkowo czas ten wydłuża konieczność ponoszenia przez właścicieli nieruchomości, urządzeń oraz instalacji wysokich kosztów demontażu wyrobów azbestowych oraz transportu i unieszkodliwiania odpadów azbestowych, a także nieuniknionych kosztów związanych z zakupem nowych wyrobów bezazbestowych, które zastąpią usunięte wyroby azbestowe. Proces eliminacji azbestu może ulec przyspieszeniu dzięki stale rosnącej świadomości ekologicznej mieszkańców, a także nowym możliwościom w zakresie estetyki wykończenia obiektów budowlanych. Najważniejsza jednak, wydaje się być możliwość wsparcia finansowego przez państwo i samorząd.
Azbest, to włókniste minerały krzemianowe występujące w przyrodzie w postaci wiązek włókien cechujących się nadzwyczajną wytrzymałością na rozciąganie, elastycznością i odpornością na działania czynników chemicznych i fizycznych. Staje się on zagrożeniem dla zdrowia, gdy dojdzie do korozji lub uszkodzenia (łamanie, kruszenie, cięcie, itp.) wyrobów zawierających azbest. Wówczas uwalniane są do powietrza włókna, które mogą zostać przeniesione do płuc podczas oddychania. Agresywność pyłu azbestowego jest zależna m. in. od średnic tych włókien, ich stężenia w środowisku oraz czasu trwania narażenia. Ryzyko zwiększa się znacznie w przypadku palących wyroby tytoniowe. Najgroźniejsze dla zdrowia człowieka są włókna, których średnica jest mniejsza od 3 mikrometrów. Takie włókna są łatwo wciągane wraz z powietrzem do płuc, docierając do końcowych odcinków dróg oddechowych i pozostają tam na stałe. Może to powodować chorobę zwaną azbestozą. Z kolei włókna o średnicy powyżej 5 mikrometrów zatrzymują się w górnych odcinkach dróg oddechowych. Warto pamiętać, że pył azbestowy, oprócz tego, że zanieczyszcza płuca, także je uszkadza mechanicznie – ostre cząsteczki drążnią śluzówkę – co prowadzi do zwłóknienia tkanki płucnej, W dalszej konsekwencji pośrednio wpływa to na rozwój procesu nowotworowego. Organizm człowieka, ze względu na wspomnianą wcześniej dużą chemiczną odporność azbestu, nie jest w stanie rozpuścić tych włókien. Proces chorobowy jest długi, średnio wynosi 20 lat od chwili zetknięcia się z azbestem. Sama choroba objawia się napadami kaszlu i astmą. Ciągłe, np. zawodowe, przebywanie w środowisku narażonym na pył azbestowy może być przyczyną chorób układu oddechowego, jak np: pylicy azbestowej, łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc, międzybłonniaków opłucnej i otrzewnej.
Właściwości azbestu to: niepalność, odporność na chemikalia, wytrzymałość mechaniczna oraz łatwość łączenia np. z cementem spowodowały, że azbest w Polsce wykorzystywano przede wszystkim przy produkcji popularnego „eternitu” (czyli falistej płyty azbestowo-cementowej do krycia dachów), budowy ścianek działowych, papy, rur wodociągowych, kanalizacyjnych i centralnego ogrzewania, do budowy przewodów kominowych, kocy gaśniczych, ubrań ognioodpornych stosowanych np. w hutnictwie, ratownictwie przemysłowym, straży pożarnej i innych. Azbest stosowano także do produkcji tynków i izolacji, niektórych typów kuchenek elektrycznych, szczęk hamulcowych, podkładek pod gorące naczynia, cieplarek i suszarek laboratoryjnych itp. Wyroby zawierające azbest sklasyfikowano w dwóch klasach:
KLASA I – to tzw. wyroby „miękkie” lub słabo spoiste, zawierające powyżej 20 % azbestu, mała ilość lepiszcza i gęstość objętościowa mniejsza niż 1 000 kg/m3. Do tej grupy zaliczamy m. in. koce gaśnicze, materiały i wykładziny cierne. Same wyroby ulęgają łatwo uszkodzeniom mechanicznym, powodując znaczną emisję włókien do otoczenia.
KLASA II – to tzw. wyroby „twarde” o zawartości azbestu poniżej 20 %. Do tej grupy zalicza się m. in. rury wodociągowe, kanalizacyjne czy popularny „eternit”.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2020 r., poz. 10). odpady zawierające azbest klasyfikowane są jako odpady niebezpieczne z przypisanymi następującymi kodami klasyfikacyjnymi:
06 07 01* – Odpady azbestowe z elektrolizy,
06 13 04* – Odpady z przetwarzania azbestu,
10 11 81* – Odpady zawierające azbest (z hutnictwa szkła),
10 13 09* – Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo – azbestowych,
15 01 11* – Opakowania z metali zawierające niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi,
16 01 11* – Okładziny hamulcowe zawierające azbest,
16 02 12* – Zużyte urządzenia zawierające wolny azbest,
17 06 01* – Materiały izolacyjne zawierające azbest,
17 06 05* – Materiały konstrukcyjne zawierające azbest.
W dniu 14 lipca 2009 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”. W dniu 15 marca 2010 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”. Poniżej znajdują się bezpośrednie linki do w/w dokumentów:
Uchwała Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 r. (Komunikat Ministra Gospodarki z dnia 29 lipca 2009 r. – M.P. Nr 50, poz. 735)
Uchwała Rady Ministrów nr 39/2010 z dnia 15 marca 2010 r. (Komunikat Ministra Gospodarki z dnia 29 kwietnia 2010 r. – M.P. Nr 33, poz. 481)
Załącznik do uchwały – Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032
Główne cele Programu to:
1) usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest;
2) minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju;
3) likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.
Cele Programu będą realizowane sukcesywnie aż do roku 2032, w którym zakładane jest oczyszczenie kraju z azbestu. Szacuje się, że na terenie kraju w 2008 r. znajdowało się ok. 14,5 mln ton wyrobów zawierających azbest (w latach 2003-2008 usunięto ok. 1 mln ton). Przyjmuje się, iż następujące ilości odpadów zawierających azbest zostaną wycofane z użytkowania w kolejnych latach:
w latach 2009–2012 około 28% odpadów (4 mln ton),
w latach 2013–2022 około 35% odpadów (5,1 mln ton),
w latach 2023–2032 około 37% odpadów (5,4 mln ton).
Program tworzy nowe możliwości, m.in.:
1) składowanie odpadów azbestowych na składowiskach podziemnych,
2) wdrażanie nowych technologii umożliwiających unicestwianie włókien azbestu,
3) pozostawianie w ziemi – w dopuszczonych prawem przypadkach – wyrobów azbestowych wycofanych z użytkowania.
Ponadto Program przewiduje:
do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest, utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawierających azbest, podjęcie prac legislacyjnych umożliwiających egzekwowanie obowiązków nałożonych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji Programu, zwiększenie zaangażowania administracji samorządowej, szczególnie gmin.
Szczegółowe informacje o azbeście oraz informacje dotyczące programu oczyszczania kraju z azbestu uzyskać można na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki:
https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/Usuwanie-azbestu
Informacje dotyczące usuwania azbestu dostępne są również w Bazie Azbestowej, która prowadzona jest przez Ministerstwo Gospodarki, na stronie: http://www.bazaazbestowa.gov.pl/
„Azbest na terenie Gminy”
Zgodnie z danymi zawartymi w „Programie usuwania wyrobów zawierających azbest
dla Gminy Kwidzyn na lata 2015 – 2032”, przyjętym uchwałą Nr V/19/15 Rady Gminy Kwidzyn z dnia 29 stycznia 2015 roku, na terenie Gminy Kwidzyn wyroby zawierające azbest znajdują się na 1 236 obiektach zlokalizowanych na 770 posesjach w ilości 165 979,06 m2, co w przeliczeniu wynosi 1 825,77 Mg, w tym: 90,00 m2 (0,99 Mg) to wyroby I stopnia pilności wymiany,158 554,56 m2 (1 744,10 Mg) to wyroby II stopnia pilności wymiany, zaś 7 334,50 m2 (80,68 Mg) to wyroby III stopnia pilności wymiany. Poniżej załączono link do przedmiotowego programu:
http://www.bip.gminakwidzyn.pl/?a=6182
Szczegółowe informacje dotyczące: szkodliwości azbestu, zasad bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest, możliwości i zasad uzyskania dofinansowania na realizację inwestycji w zakresie usuwania i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych, w tym pomoc w wypełnieniu wniosków o dofinansowanie i niezbędnych formularzy można uzyskać na stanowisku ds. gospodarki komunalnej, kontaktując się z pracownikiem Urzędu Gminy Kwidzyn Panią Anetą Tarka w pokoju nr 19 na I piętrze lub pod nr tel.: 55 261 41 65.
Ponadto informacje dotyczące możliwości i zasad uzyskania dofinansowania na realizację inwestycji
w zakresie usuwania i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych, jak i zasad właściwego postępowania
z azbestem przekazywane są mieszkańcom gminy również na organizowanych corocznie zebraniach wiejskich.
„Azbestowe archiwum”
Gmina Kwidzyn od kilku lat uczestniczy w konkursach organizowanych przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
W roku 2007 koszt zadania polegającego na demontażu, transporcie i unieszkodliwieniu wyrobów zawierających azbest pochodzących z nieruchomości położonych na terenie gminy Kwidzyn wyniósł 51.587 zł, kwota dotacji z WFOŚ w Gdańsku wyniosła 25.378 zł.
W roku 2008 koszt przedmiotowego zadania wyniósł 110.340 zł, kwota dotacji z WFOŚ w Gdańsku wyniosła 65.552 zł. W ramach realizacji zadania unieszkodliwiono 66,79 Mg odpadów.
W roku 2009 koszt zadania w zakresie demontażu, transportu i unieszkodliwienia wyrobów zawierających azbest wyniósł 39.457 zł, kwota dotacji z WFOŚ w Gdańsku wyniosła 15.783 zł.
W ramach realizacji zadania unieszkodliwiono 28,12 Mg odpadów.
W roku 2010 z uwagi na zmiany legislacyjne ustawy Prawo ochrony środowiska (zlikwidowanie gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej) dofinansowanie dla mieszkańców do tego typu przedsięwzięć stało się niemożliwe.
W roku 2011 mieszkańcy gminy zainteresowani realizacją inwestycji w zakresie zmiany pokryć dachowych zawierających azbest otrzymali dofinansowanie bezpośrednio z budżetu gminy.
W tym roku Gmina również wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2011) o dotację na realizację przedmiotowych zadań, które mieszkańcy zgłosili do realizacji w 2012 roku. W ramach umowy podpisanej z WFOŚ i GW w Gdańsku udzielono dotacji łącznie 7 właścicielom i współwłaścicielom nieruchomości. Usunięto 18,46 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 7 budynków. Koszt kwalifikowany WFOŚ i GW w Gdańsku wyniósł 25 893,47 zł. Łączna wysokość dotacji na realizację powyższego zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn – edycja 2011”, jaką otrzymali właściciele nieruchomości wynosiła 17 329,00 zł, co stanowiło 67 % kosztu kwalifikowanego. Pozostałe 33 % kosztu kwalifikowanego WFOŚ i GW w Gdańsku pokryte zostało przez Gminę Kwidzyn w kwocie 5 478,50 zł oraz przez właścicieli nieruchomości w kwocie 3 085,97 zł.
W 2012 roku Gmina Kwidzyn również wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2012) o dotację na realizację przedmiotowych zadań, które mieszkańcy zgłosili do realizacji w 2012 roku. W ramach umowy podpisanej z WFOŚ i GW w Gdańsku udzielono dotacji łącznie 17 właścicielom nieruchomości. Usunięto 42,65 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 18 budynków.
Koszt kwalifikowany WFOŚ i GW w Gdańsku wyniósł 72 067,00 zł. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn – edycja 2012”, jaką otrzymali właściciele nieruchomości wynosiła 50 386,00 zł, co stanowiło 69,9 % kosztu kwalifikowanego. Pozostałe 30,1 % kosztu kwalifikowanego WFOŚ i GW w Gdańsku pokryte zostało przez Gminę Kwidzyn w kwocie 6 813,54 zł oraz przez właścicieli nieruchomości w kwocie 14 867,46 zł.
W 2013 roku Gmina Kwidzyn po raz kolejny wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2013) o dotację na realizację przedmiotowych zadań, które mieszkańcy zgłosili do realizacji w 2013 roku.
W ramach umowy podpisanej z WFOŚ i GW w Gdańsku udzielono dotacji łącznie 9 właścicielom nieruchomości. Usunięto 24,22 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 9 budynków. Koszt kwalifikowany WFOŚ i GW w Gdańsku wyniósł 19 376,00 zł. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn – edycja 2013”, jaką otrzymali właściciele nieruchomości wynosiła 13 563,00 zł, co stanowiło 70% kosztu kwalifikowanego. Pozostałe 30% kosztu kwalifikowanego WFOŚ i GW w Gdańsku pokryte zostało przez Gminę Kwidzyn w kwocie 5 813,00 zł.
W 2014 roku Gmina Kwidzyn ponownie wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2014) o dotację na realizację przedmiotowych zadań, które mieszkańcy zgłosili do realizacji w 2014 roku. W ramach umowy podpisanej z WFOŚ i GW w Gdańsku udzielono dotacji łącznie 12 właścicielom nieruchomości. Usunięto 53,15 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 12 budynków. Koszt kwalifikowany WFOŚ i GW w Gdańsku wyniósł 42 520,00 zł. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn – edycja 2014”, jaką otrzymali właściciele nieruchomości wynosiła 37 810,00 zł, co stanowiło 89% kosztu kwalifikowanego. Pozostałe 11% kosztu kwalifikowanego WFOŚ i GW w Gdańsku pokryte zostało przez Gminę Kwidzyn w kwocie 4 710,00 zł.
W 2015 roku Gmina Kwidzyn również wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2015) o dotację na realizację przedmiotowych zadań, które mieszkańcy zgłosili do realizacji w 2015 roku. W ramach umowy podpisanej z WFOŚ i GW w Gdańsku udzielono dotacji łącznie 19 właścicielom/współwłaścicielom nieruchomości. Usunięto 46,16 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 21 budynków. Koszt kwalifikowany WFOŚ i GW w Gdańsku wyniósł 36 581,50 zł. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn – edycja 2015”, jaką otrzymali właściciele nieruchomości wynosiła 24 660,00 zł, co stanowiło 67,41% kosztu kwalifikowanego. Pozostałe 32,59% kosztu kwalifikowanego WFOŚ i GW w Gdańsku pokryte zostało przez Gminę Kwidzyn w kwocie 11 784,63 zł oraz przez właścicieli nieruchomości w kwocie 136,87 zł.
W 2016 roku Gmina Kwidzyn również wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2016) o dotację na realizację przedmiotowych zadań, które mieszkańcy zgłosili do realizacji w 2016 roku. W ramach umowy podpisanej z WFOŚiGW w Gdańsku udzielono dotacji łącznie 16 właścicielom nieruchomości. Dotacją z WFOŚiGW w Gdańsku został objęty również budynek będący współwłasnością Gminy Kwidzyn. Usunięto 69,15 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 19 budynków (obiektów). Koszt kwalifikowany WFOŚ i GW w Gdańsku wyniósł 55 280,00 zł. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn – edycja 2016”, jaką otrzymali właściciele nieruchomości wynosiła 41 570,00 zł, co stanowiło 75,20%. Pozostałe 24,80% kosztu kwalifikowanego WFOŚiGW w Gdańsku pokryte zostało przez Gminę Kwidzyn w kwocie 12 483,32 zł oraz przez właścicieli nieruchomości w kwocie 1 226,68 zł.
W 2017 r. ramach podpisanej z WFOŚiGW w Gdańsku umowy nr WFOŚ/D/III-70.E/287/2017/AZBEST-usuwanie szkód-2017, z dnia 1 grudnia 2017 roku, udzielono dotacji 2 właścicielom / współwłaścicielom nieruchomości. Usunięto 3,12 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 2 budynków. Koszt kwalifikowany WFOŚiGW w Gdańsku wyniósł 2 394,00 zł. Łączna wysokość dotacji, na realizację zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn, w związku z wystąpieniem zdarzeń noszących znamiona klęski żywiołowej”, wyniosła 2 394,00 zł, stanowi ona 100% kosztu kwalifikowanego.
Ponadto w 2017 r. z Gmina Kwidzyn udzieliła dotacji na usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest, 14 właścicielom/współwłaścicielom, którzy usunęli łącznie 27,920 Mg. Dotacja ta była pokryta wyłącznie z budżetu gminnych. Koszt dotacji z budżetu Gminy Kwidzyn wyniósł 30.681,49 zł.
W roku 2018 r. mieszkańcy gminy zainteresowani realizacją inwestycji w zakresie zmiany pokryć dachowych zawierających azbest otrzymali dofinansowanie wyłącznie z budżetu gminy. Dotacji udzielono łącznie 16 beneficjentom, usunięto 52,490 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 16 budynków. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn w 2018 r., jaką otrzymali właściciele/współwłaściciele nieruchomości wynosiła 30.681,49 zł.
W roku 2019 r. mieszkańcy gminy zainteresowani realizacją inwestycji w zakresie zmiany pokryć dachowych zawierających azbest otrzymali dofinansowanie wyłącznie z budżetu gminy. Dotacji udzielono łącznie 6 beneficjentom, usunięto 16,720 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 6 budynków. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania pn. Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn w 2019 r., jaką otrzymali właściciele / współwłaściciele nieruchomości wynosiła 13 877,60 zł.
W 2020 roku Gmina Kwidzyn również wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2020) o dotację na realizację przedmiotowych zadań, które mieszkańcy zgłosili do realizacji w 2020 roku. W ramach umowy podpisanej z WFOŚiGW w Gdańsku udzielono dotacji łącznie 9 właścicielom nieruchomości. Usunięto 30,48 Mg wyrobów zawierających azbest pochodzących z 11 budynków (obiektów). Koszt kwalifikowany WFOŚ i GW w Gdańsku wyniósł 18.288,00 zł. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn – edycja 2020”, jaką otrzymali właściciele nieruchomości wynosiła 29 565,46.
W 2021 roku Gmina Kwidzyn także wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2021) o dotację na realizację przedmiotowych zadań zgłoszonych przez mieszkańców w 2021 roku. W ramach umowy podpisanej z WFOŚiGW w Gdańsku udzielono dotacji łącznie 7 beneficjentom na kwotę 8 710,00 zł.
W 2023 r. Gmina Kwidzyn po raz kolejny wystąpiła do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku z wnioskiem (w-azbest/2022) o dotację na realizację przedmiotowych zadań zgłoszonych przez mieszkańców w 2022 oraz 2023 roku. W ramach umowy zawartej WFOŚ i GW w Gdańsku koszt kwalifikowany wyniósł 21 564,00 zł. Łączna wysokość dotacji na realizację zadania pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Kwidzyn – edycja 2022”, jaką otrzymali właściciele nieruchomości wynosiła 8 625,00 zł, co stanowiło 40% kosztu kwalifikowanego. Pozostałe 60% kosztu kwalifikowanego WFOŚ i GW w Gdańsku pokryte zostało przez Gminę Kwidzyn w kwocie 12 939,00 zł.